|
|
|
 |
 l |
| Akraba evlilikleri |
Türkiye gibi akraba evliliklerinin yoğun olduğu ülkelerde, sakat bebek
doğumları çok sık görülmektedir. Akraba evliliklerin görülmesinin sebepleri
arasında genellikle, aileye ait mal varlığının dağılmaması, aile bireyleri
arasındaki sevgi ve saygıyı korumak, akrabaların evlilik ve sosyo ekonomik
beklentilerinin aynı olması ve karşı cinsle rahat iletişime girememe gibi
etkenler sayılabilir. Akrabalar arasında yapılan evliliğe endogami
denilmektedir.
Kalıtımın taşıyıcısı genlerdir. Bizler nesiller öncesinden gelen
atalarımızın bize hediye ettiği genetik kalıtımla yaşama başlamaktayız.
Vücudumuzun büyüyüp gelişmesi ve çalışması genlerimizin kontrolü altındadır.
Yaşamın temel taşı olan gen'ler, bir DNA molekülündeki belirli bir özellik
içeren kesitine verilen addır. Her bir gen ya da birkaç gen kümesi bizdeki
bir özelliğin bilgisini içerir. Anne ve babadan eşit olarak geçen genler,
bizdeki tüm yaşam duvarlarını örer. Genler hücrelerde bulunan kromozomların
kısımlarıdır. Dolayısıyla genler, kromozomlarla birlikte çoğalarak, hücre
bölündükçe yeni hücrelere geçerler. Kişide her genin, biri anneden biri
babadan gelmiş olan iki kopyası (aleli) bulunur. Bazen genin bir kopyasının
yapısı bozuktur ve bu bozuk kopya yüzde elli olasılıkla çocuğuna geçer.
Bozuk bir gen, kişinin bazı vücut işlevlerinin bozulmasına neden olur.
Bir karaktere ait olan özelliğin diğerine baskın olması halinde o karaktere
baskın (dominant) gen , baskın olmayan gen'e resesif (çekinik) gen denir.
Bir karakterin çıkması, iki aynı gen frekansının karşılaşması demektir. Eğer
bir hastalığa ait gen (resesif) anneden aktarılırken, babadan da aynı (resesif)
gen ile karşılaşırsa o hastalık mutlaka doğacak olan çocukta çıkacaktır.
Eğer , anneden resesif gen, babadan da dominant gen karşılaşırsa bu sefer
doğacak çocuk da tıpkı anne ve babası gibi hastalığın taşıyıcısı olacak, ama
o hastalık açığa çıkmayacaktır. Aynı karakterde iki resesif genin karşılıklı
gelmesi çekinik alleller sonucu hastalık çıkar. Anne ve babadan iki baskın
gen (dominant) alan çocuk (baskın alleller) ise tamamen sağlıklıdır.Dolayısı
ile, akraba evliliklerinde aynı gen yapısına sahip olan ailede , resesif
genlerin birbirleriyle karşılaşma ihtimalleri, daha fazla olacaktır.
Buna örnek olarak kahverengi ve mavi göz renklerini ele alalım. Kahverengi
göz rengi dominant gen (baskın) olsun , diğeri için de mavi ise (çekinik)
resesif gen diyelim. Anne-babadan birinin göz renginin mavi (m), diğerinin
kahverengi (K) olduğunu düşünelim.
Bebekler anne-babalarından kalıtımla; kahverengi-kahverengi (KK),
kahverengi-mavi (Km), mavi-kahverengi (mK) ve mavi-mavi (mm) genler gibi
dört ihtimal almış olurlar. İlk üç durumda bebeğin gözleri kahverengi
(baskın renk olduğu için), son şıkta ise mavi (çekinik renk olduğu için)
olacaktır.
KK=K Km=K mK=K mm=m
İnsanlar birçok kalıtsal hastalığın genini taşır. Normal aile yapısında da
hamilelikte çocuğun hastalıklı doğma olasılığı %25, taşıyıcı olma olasılığı
%50, genin bozuk kopyasını hiç almamış olma olasılığı ise %25'tir. Akraba
evliliklerinde aynı soydan geldikleri için anne ve babanın aynı genin bozuk
kopyasını taşıma, yani hastalığın taşıyıcısı olma olasılığı çok yüksek
olduğundan çocuklarında hastalıkların oluşma şansı çok daha fazladır.
İşte akraba ile evlenme, zararlı baskın ve çekinik genlerin üst üste gelerek
frekanslarının çakışması sonucu ortaya çıkma ihtimalini artırdığından
genetik hastalıkların görülmesine yol açabilmektedir. Bunların çocukta
görülmesi için ana ve babanın her ikisinin de en az bir zararlı çekinik gene
sahip olması gerekir. Biraz önceki göz rengi örneğinde olduğu gibi, mavi göz
renginin çekinik genleri, hem anneden hem babadan gelirse, çocuk mavi gözlü
olacaktır. Dolayısı ile akraba evliliklerinde aynı gen yapısına sahip olan
ailede , zararlı (resesif) genlerin birbirleriyle karşılaşma olasılığı fazla
olacaktır. Akraba ile evlenme, kalıtımla geçen hastalıkların bulunduğu
ailelerde bu yönden sakıncalıdır. Böyle durumlarda bazı çekinik genler
çakışabilecek ve böylelikle hasta çocukların doğma ihtimali artacaktır.
Hastalığın çıkması, iki resesif genin karşılık olarak bir araya gelmesi
demektir. Bilindiği üzere resesif genler hastalık taşıyan genlerdir.
Ailede genetik dağılım ,erkek ve kız kardeşlerde, genellikle genlerin yarısı
birbirinin aynıdır. Gen ortaklarının oranları, akrabalık uzaklaştıkça
küçülür. Torunlar, dede ve ninelerin dörtte bir genine sahiptir. Yeğenlerin
genleri ise, genellikle amca ve halalarının, dayı ve teyzelerinin dörtte bir
genine eşittir. Daha uzak akrabalıklarda bu oran, kardeş çocuklarında olduğu
gibi sekizde bire düşmektedir.
Kan uyuşması çözüm müdür?
Akraba evliliğinde Kan uyuşmazlığı kan grubu ile değil kanınızdaki Rh
faktörü ile ilgilidir. Yalnızca kadının Rh - , erkeğin ise Rh + olduğu
durumlarda oluşabilir. Kan gruplarının uyuştuğu hallerde doğum sonrasında
çocuklarda kalıtımsal hastalıklar görülmüştür.Erkekte bulunan Rh faktörünün
genetik aktarımla ana karnındaki fetüste ortaya çıkması anne ile bebek
arasında bir kan uyuşmazlığının ortaya çıkmasına neden olacaktır.
Günümüzde akraba evliliklerinde en çok görülen hastalıklar; zekâ geriliği (fenilketonüri),
Akdeniz Anemisi, Alzeimer, Parkinson, Huntington hastalığı ve nöron
ölümüdür, özürlü ve ölü doğumlar da bu örnekler arsında sayılmaktadır.
Çocuk Doğmadan Önce Kalıtsal Bir Hastalığın Tanısı Konulabilir mi?
Gen analizi de denilen DNA analizi yöntemleriyle artık hamileliğin ilk üç
ayında birçok hastalığın tanısı konulabilmektedir.Genetik bilimin gelişmesi
ile bazı hastalıklarda daha anne karnında müdahale çalışmaları hız
kazanmıştır. Bebeğin anne karnında içinde yüzdüğü sıvıdan, ya da
beslenmesini saglayan kordondan alınan sıvıların incelenmesiyle bir
anormallik olup olmadığı % 93 oranında kesinleştirilebiliyor.Yapılan
testlerde, anne karnındaki bebeğin ense kalınlığı ölçülüyor. Bebeğin
ensesinde fazla sıvı birikmesi, doğuştan zekâ geriliği anlamına gelen Down
sendromunun habercisi olabiliyor. Ayrıca bazı kromozom bozukluklarında ve
doğumsal kalp hastalıklarında da bebeklerin ense kalınlığı artıyor. Bu
çalışmalar ilerisi için umut veren gelişmelerle devam etmektedir.
|
|
|
|
 |
| |
|
|
|
|
|
|
